क्यानडामा बस्ने भारतीयले भने यहाँ सबै ठीक छ, यो प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडाको चुनावी स्टण्ड मात्रै हो ?

क्यानडाको ब्राम्पटन सहरमा बिहानको करिब ५ बजेको थियो । २२ वर्षीया सौम्या अफिस जाने तयारीमा थिइन् । भारतमा अहिले दिउँसो २ः३० बजेको छ । क्यानडा र भारतको बिग्रँदै गएको सम्बन्ध बारे सौम्यालाई सोध्दा उनले भनिन्, ’यहाँ जे भइरहेको छ, त्यस्तै छ ।’ सौम्या थप भन्छिन्, ‘यहाँ जो कोही पढ्न वा काम गर्न आउँछन्, भावनात्मक विषयमा समय खेर फाल्ने समय हुँदैन । यहाँ खालिस्तानका सम्बन्धमा प्रदर्शनहरू छन्, ती सबै शान्तिपूर्ण छन् । मैले कुनै पनि प्रदर्शन हिंसात्मक भएको देखेको छैन ।
सौम्या हिमाचल प्रदेशको शिमला निवासी हुन् र यहाँबाट स्कुल पढेर क्यानडा गएकी थिइन् । पढाइ र जागिर सँगै गरौँ भनेर ।
सौम्याले सबै कुरा सामान्य भएको कुरा गरिरहेकै बेला करिब एक घण्टापछि भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता अरिन्दम बागचीको पत्रकार सम्मेलन सुरु भयो । अरिन्दमले भने, ‘क्यानडाले निज्जरको हत्यासँग सम्बन्धित कुनै जानकारी दिएको छैन ।’ यससँगै भारतले क्यानेडियनका लागि भिसा सेवा निलम्बन गरेको छ । यो अर्को आदेश सम्म निलम्बित रहनेछ ।
अरिन्दमले थप भने, ‘हाम्रो क्यानडा स्थित उच्चायोग र वाणिज्य दूतावासहरू खतराको सामना गरिरहेका छन् । त्यसैले उनीहरू भिसा आवेदन दिन सक्षम छैनन् । अहिले हामीले भिसा सेवा बन्द गरेका छौं ।
भारत र क्यानडाबीच आतंकबादको तनाव ?
ब्राम्पटनमा बस्ने सौम्या भन्छिन्, ‘मलाई कामको लागि ढिलो भइरहेको छ, म कार चलाउँदा कुरा गर्न सक्छु ।’ हामीले सोध्यौं, आतंकवादी हरदीप सिंह निज्जरको हत्यापछि त्यहाँ सबै ठीक छ ? सौम्याले भनिन– म ब्राम्पटनमा छु । म सधैं जस्तै आफ्नो काममा जान्छु । भारत र क्यानडाको बारेमा मिडियामा धेरै चर्चा भए पनि यहाँ पनि पहिले जस्तै भइरहेको छ ।
हिमाचल प्रदेशको हमीरपुर निवासी २४ वर्षीया सान्या (नाम परिवर्तन) क्यानडाको ब्रिटिस कोलम्बियामा बस्छिन् । उनी क्यानडामा मास्टर्स पढ्दै छिन् । उनी भन्छिन्, ’जबदेखि भारत–क्यानडा सम्बन्धमा तनाव आएको छ, तबदेखि नै चिन्ता र त्रास छ ।’
‘विश्वविद्यालयबाट सतर्क रहन सल्लाहकार पत्र पनि आएको छ । मेरो भाइ अर्को विश्वविद्यालयमा पढ्छ, उसलाई पनि यस्तो मेल आएको छ । हाम्रो विश्वविद्यालयमा अधिकांश सिख विद्यार्थीहरू मात्र पढ्छन्, हिन्दूहरू थोरै छन्, तर विद्यार्थीहरूमा धर्मको सम्बन्धमा शत्रुता छैन । तर, अहिले विद्यार्थीमा पनि यस विषयमा बहस सुरु भएको छ ।
हामीले सोध्यौं कि सहर र विश्वविद्यालयमा डरको वातावरण सृजना भइरहेको छ ? जवाफमा उनी भन्छिन– ‘यहाँ कुनै खतरा छ जस्तो लाग्दैन, तर अहिले हामी जुन देशका छौं र हामी अध्ययन गरिरहेका देशका दुई सरकार आमनेसामने भएका छन्, तब चिन्ता अवश्य हुनेछ । आशा छ सबै कुरा चाँडै ठीक हुनेछ ।
खालिस्तानी नेता पन्नुको धम्की पछि तनाव बढेको छ
खालिस्तान समर्थक हरदीप सिंह निज्जरको हत्यालाई लिएर भारत र क्यानडाबीच तनाव छ । अर्कोतर्फ, सिख फर जस्टिस (एसएफजे) का आतंकवादी गुरपतवन्त सिंह पन्नुले हिन्दूहरूलाई क्यानडा छोडेर भारत फर्कन धम्की दिने दुई भिडियो सार्वजनिक गरेका छन् । उनले खालिस्तान समर्थक सिखहरू मात्र क्यानडामा रहने घोषणा गरेका छन् ।
पन्नुले सेप्टेम्बर २५ मा भ्यानकुभर, ओटावा र टोरन्टोमा रहेको भारतीय दूतावास बन्द गर्ने धम्की दिएका छन् । यससँगै एसएफजेले ‘डेथ अफ इन्डिया’ अर्थात ‘भारत मुर्दाबाद अभियान’ सुरु गर्ने घोषणा गरेको छ ।
पन्नुले भने कि क्यानडाको भूमि केवल खालिस्तानीहरूको लागि हो । खालिस्तानीहरू सधैं क्यानडाको साथमा छन् र यहाँको संविधानमा विश्वास गर्छन् । भारत हिन्दुहरुको देश हो । उनीहरूले क्यानडामा बस्नको लागि आफ्नो धर्म परिवर्तन गर्नुपर्छ ।
यस्तो धम्कीपछि क्यानडामा रहेका गैर–सिखहरू, विशेष गरी हिन्दू समुदायको सुरक्षालाई लिएर चिन्ता बढेको छ । अहिले क्यानडाको जमिनको अवस्था सामान्य छ तर दुई देशबीचको सम्बन्धमा तिक्तता आएपछि जनतामा भविष्यको चिन्ता छ ।
उही समयमा, क्यानाडाली पत्रकारहरूले ट्रुडो सरकारलाई समर्थन गर्ने धेरै सिख नेताहरू खालिस्तान समर्थक भएकाले राजनीतिक बाध्यताका कारण उनीहरू यसो गर्न बाध्य भएको बताएका छन् ।
प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले के भने त्यो उनको राजनीतिक बाध्यता हुन सक्छ ?

क्यानडामा कार्यरत पत्रकार र नेशनल टाइम्स मिडिया क्यानडाका मुख्य सम्पादक राजीव शर्माले प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले जे गरिरहेका छन् त्यो सीधै क्यानडाको आन्तरिक राजनीति सँग सम्बन्धित रहेको बताउँछन् ।
दैनिक भाष्करले राजीवलाई सोध्यौं कि दुई देशको सम्बन्धमा चिसोपन आएपछि क्यानडाको वातावरण कस्तो छ ? भारतीय समुदाय के महसुस गर्दै हुनुहुन्छ ? क्यानडामा बसोबास गर्ने सिखहरू यस सम्पूर्ण मुद्दाको बारेमा के सोच्छन्, र गैर–सिखहरूले यसलाई कसरी हेरिरहेका छन् ?
यसबारे उनी भन्छन्, ‘निज्जरको हत्याका कारण दुई देशबीचको सम्बन्ध चिसिएको भए पनि क्यानडामा बस्ने सबै भारतीय बीच आपसी भ्रातृत्व छ । यहाँका आम जनता बीचको वातावरण वा सम्बन्धमा कुनै बिग्रिएको छैन । जो कोही क्यानडामा धेरै पैसा खर्च गरेर आउँछन्, त्यसैले मानिसहरू आफ्नो सामान्य जीवन प्रभावित हुन दिन चाहँदैनन् । यहाँ कोही पनि झगडा गर्न चाहँदैनन् ।
तर, क्यानडाको कन्जरभेटिभ पार्टीका पियरे पोलिभरले भारतको मुद्दामा संसदमा प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले दिएको बयानमा केही सत्यता रहेको बताएका छन् । ठोस प्रमाण नभएसम्म प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले यस विषयमा भारतसँगको सम्बन्ध बिगार्न सक्दैनन् । तर, उनले बाह्य कुरालाई छाडेर क्यानाडाको आन्तरिक मामिलाहरु जस्तै मुद्रास्फीति, आवास समस्यामा ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिएका छन् ।
क्यानडामा जनजीवन सामान्य, यो तनाव चुनावसम्म मात्र हो ?
क्यानडामा बसोबास गर्ने र जसका छोराछोरी क्यानडामा पढिरहेका छन्, उनीहरुको मनमा सबैभन्दा ठूलो प्रश्न यो हो कि आगामी दिनमा भारत र क्यानडाबीचको सम्बन्ध थप बिग्रन सक्छ ?
क्यानडाको राजनीति बारे रिपोर्टिङ गर्ने राजीव भन्छन्, ‘आगामी दिनमा भारत र क्यानडा बीचको सम्बन्ध धेरै बिग्रन्छ जस्तो लाग्दैन । क्यानडाका प्रधानमन्त्री ट्रुडो र भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले आफ्ना नागरिकको सुरक्षालाई ध्यानमा राखेर मात्रै निर्णय लिनेछन् ।
राजीव भन्छन्, ‘जो सम्बन्ध टिकाउन चाहँदैनन्, उनीहरू सम्बन्ध बिग्रने कुरा गर्छन् । यो विवाद मात्रै हो, यसले केही फरक पार्दैन । क्यानडा सरकारले भारतबाट क्यानडा जानेलाई कडा कारबाही गर्न थालेको छ । अध्यागमनमा आउने भारतीयहरूलाई कडाइका साथ जाँच गरिनेछ र उनीहरूको पृष्ठभूमि प्रमाणीकरण गरिनेछ । साथै, भारतीय भिसा एजेन्सीले पनि भारत पुग्ने क्यानाडालीहरूलाई कडाइ गर्ने छ ।
म क्यानडामा २३ वर्षदेखि बसेको छु, यस्तो वातावरण कहिल्यै देखेको थिएन ?
क्यानडामा बसोबास गर्दै आएका गुजराती मूलका जिगर पटेलले सांसदको चुनाव लडेका छन् । उनी भन्छन्, ‘क्यानडामा जे भइरहेको छ, त्यसले स्तब्ध बनाएको छ । म क्यानडामा २३ वर्षदेखि बस्दै आएको छु । म जस्ता लाखौं भारतीयहरू दशकौं देखि यहाँ बस्दै आएका छन् । यस्तो वातावरण हामीले कहिल्यै देखेका थिएनौं ।
क्यानडामा बसोबास गर्ने भारतीय मूलका एक नागरिकले आफ्नो परिचय नखुलाउने सर्तमा भने, ‘यस्तो हुनु हुँदैनथ्यो, यसले क्यानडाको छवि धमिलो पार्छ । क्यानाडामा बसोबास गर्ने आम भारतीयहरूलाई यससँग कुनै सरोकार छैन, यसले आम जनताको जीवनमा कुनै असर गर्दैन । क्यानडामा बस्ने भारतीयहरू पूर्ण रूपमा सुरक्षित छन् र उनीहरूले कहिल्यै कुनै समस्याको सामना गरेका छैनन् ।
हामीले उनलाई सोध्यौं कि क्यानडामा बस्ने गैर–सिखहरूले खालिस्तान समर्थकहरूसँग कुनै समस्याको सामना गरिरहेका छन् ? जवाफमा उनी भन्छन्, ’अधिकांश गैर–सिखहरू हिन्दू हुन् । हामी क्यानडामा धेरै खालिस्तान समर्थकहरू देख्छौं, तर यहाँ भारतमा जस्तो छैन । यहाँ कुनै हिंसा, अपराध वा आक्रमण छैन ।
’हामी यति मात्र भन्न सक्छौं कि क्यानडामा बस्ने सबै सिखहरू खालिस्तान समर्थक होइनन् । एउटा सर्वेक्षण पनि गरिएको थियो जस अनुसार २० प्रतिशत मात्रै खलिस्तान समर्थक छन् ।
क्यानडामा बसोबास गर्ने अधिकांश भारतीय मूलका मानिसहरूले पीएम ट्रुडोको सरकार खालिस्तानी समर्थक सांसदहरूमा निर्भर रहेको विश्वास गर्छन्, त्यसैले यस्तो वातावरण सिर्जना भइरहेको छ । यो पनि समय सँगै ठीक हुनेछ, यसले दुवै देशमा खासै प्रभाव पार्ने छैन ।
पढाइ र काम गर्ने विद्यार्थी र उनीहरूका अभिभावकहरूले चिन्ता नगर्नुहोस…
अध्यागमन विज्ञ पार्थेश ठक्करले भारत र क्यानडा बीच भइरहेको घटनाक्रमलाई हामी सबैले नजिकबाट नियालिरहेको बताउँछन् । दुवै देशले आफ्ना नागरिकका लागि ट्राभल एडभाइजरी जारी गरिरहेका छन्, यसले चिन्ताको वातावरण सिर्जना गरेको छ ।
’जसका छोराछोरी क्यानाडामा पढिरहेका छन् वा काम गरिरहेका छन्, म एउटै कुरा भन्न सक्छु कि बच्चाहरूको बारेमा चिन्ता लिनु पर्दैन ।’
श्रोतः दैनिक भाष्करबाट लिएर नेपालीमा अनुवाद गरिएको ।